Emozioek duten garrantzia moraltasunean

Emozioek moraltasunean duten garrantziari buruz hitz egingo dut, eta horretarako emetik hartu dut informazioa, nire hausnarketarekin bateratuz:

 

http://es.shvoong.com/books/230195-el-desarrollo-moral/

 

Artikulu honen hasieran esaten den bezala, garapen moralean, alde kognitibo eta emozionalen aurrerakuntzak parte hartzen dute. Nik batez ere alde emozionalari buruz hitz egingo dut.

 

Alde emozionala pertsona batentzat oso garrantzitsua da. Ezin dezakegu esan pertsona batek emoziorik ez duenik. Denok ditugu emozioak eta horien bidez modu batera edo bestera erlazionatzen gara pertsonekin.

 

Emozioa txiki-txikitatik lantzen da, nik esango nuke, jaio aurretik, gurasoak beti laztandu egiten dutelako amaren tripa eta hitz egiten dio umeari. Jaiotzen denean, segun zer nolako afektibitate maila jaso duen, heldua denean, modu batera edo bestera jardungo du.

 

Umetatik, ume horrek bere etxean ikusi badu aitak amari jo egiten diola, beti dabiltzala errietan eta etxean jarduteko formak desegokiak direla, umearen tendentzia heldutasunean berdin jardutearena izango da. Eta honek garrantzi handia du moraltasunarekin. Esan dezakegu “Nolako emozioak, halako moraltasuna” bezalako esaldiak.

 

Haurrak ikusi badu txiki txikitatik bere gurasoek jendeari edozertan laguntzen diotela, ziur asko, heldu denean, ez du arazorik izango edonori laguntzeko.

Balore motak

Ekarpen hau egiteko, bilatu dudan argazkia erabili dut, hausnarketa bat egiteko ze balore mota existitzen diren eta zeintzuk diren garrantzitsuenak.

 

Esan beharra dugu, balore mota ugari daudela gizarteak, eta balore mota bakoitzak interpretazio bat izango du kultura eta herrialde desberdinetan. Balore motak aztertzerakoan, zerrenda hau bilatu dut, bertan aipatzen diren baloreak ondorengoak direlarik: kalitatea, errespontsabilitatea, motibazioa, zintzotasuna, batasuna, sormena, zuzentasuna, gainditze, errespetu, justizia, tolerantzia eta adeitasuna.

 

Benetan ez du garrantzirik baloreak agertzen diren ordenak, baina nire ustetan hauek dira gizarte batean ondo egokituta egoteko bete behar ditugun balore motak, edo gutxienez gerturatzen saiatu eta ahalegindu.

 

Lehen esan dudan bezala, balore bakoitzak interpretazio bat dauka kultura eta herriaren arabera. Adibidez, gure herrialdean emazte bat baino gehiagorekin ibiltzeak errespetu falta ikaragarria suposatzen du. Aldiz, beste herrialde batzuetan, emazte bat baino gehiagorekin aldi berean ibiltzea ongi ikusita dago eta ez da ezer gertatzen.

 

Aipatutako baloreetaz aparte, badaude beste asko, kontutan hartu beharrekoak, adibidez berdintasuna. Berdintasunarekin batera etorriko litzateke errespetua. Berdin tratatu behar dugu Afrikatik datorren jendea. Hemengoekin dugun harreman bera eduki behar dugu. Ez diogu etiketa bat jarri behar eta besteengandik desberdindu. Bera ere pertsona bat da, eta balore desberdinak landu eta garatu behar ditu, bai berak, eta bai guk, beste herrialde batekoa izateagatik ez dugu marjinatuta eta desberdintasunez tratatu behar.

Baloreen garrantzia

Egingo dudan ekarpena, baloreek hezkuntzan duten garrantziari buruz hitz egiten du, garrantzizkoa delako baloreen transmisioan garatzen diren ezaugarriak. Ekarpen hau egiteko informazioa ondorengo web gunetik atera dut:

 

http://www.educaweb.com/EducaNews/interface/asp/web/NoticiesMostrar.asp?NoticiaID=592&SeccioID=901

 

Rafael Yuste Moyan-k dio, momentu guztietan gaudela baloreei buruz hitz egiten, bai galdetegiak direla, krisiak direla, gazteak direla…

 

Baloreak transmititzeko moduak daude. Bai hezkuntza eta hezkuntza ez den bide bat erabiliz. Irakasle bat ez da klasera sartzen eta esaten du: Gaur laguntasuna ikasiko dugu. Eta laguntasunari buruzko azterketa egin. Baloreak, gizarteak ere ematen dira. Gizartea familiak, eskolak, komunikabideak, hau da, inguratzen gaituzten izaki guztiek osatzen dute, eta hauen bidez baloreak transmititzen dira.

 

Aditu honen ustetan, garatu beharreko balore bat gure gizartean, elkarrizketa da. Elkarrizketaren bidez edonora hel daitekeelako, eta gizarteak gu ulertzeko eta guk gizartea ulertzeko balio digu.

 

Baloreen garapena eta batez ere elkarrizketa, urte askoren ondorioz garatzen joan da. Baloreak garatzen edo modu desberdin batera ikusten doaz egunetik egunera. Baloreak ez baziren aldatuko gaur egun matxismoan, esklabutzan, heriotz zigorra eta abr edukiko genituzke gizartean.

 

Beraz, esan genezake, baloreak denborak aurrera egin ahala aldatzen doazela.

Adiskidetasuna 6-11 urte bitartean

 

Hausnarketa hau egiteko, adiskidetasunaren gaia aukeratu dut, moralaren barruan oso balore garrantzitsua iruditzen baitzait.

 Lehengo eta behin, kontuan izan behar da, pertsona baten garapenean zehar adiskidetasunaren esanahia asko aldatzen da. Pertsonaren ezagutza, ezaugarri fisiko eta trebetasun sozialen garapenarekin batera gertatzen da aipatutako aldaketa.

 

 

 

 Hasteko, garapen kognitiboan haur batek nekez mantenduko ditu adiskideak besteen lekuan jartzen ez badaki, adiskide hitzak helduentzat duen esanahiarekin behintzat. Garapen fisikoan, adibidez, haurrak ezin izango du bizikletan ibili horretarako behar den koordinazioa lortu ez badu.

Bestalde, trebetasun sozialen garapenaren arloan esan beharra dugu umeak ezin izango duela lagunekin jolastu txanda errespetatzen ez badaki.

 Guzti honekin ondoriozta daiteke, ezin daitekeela adiskidetasunik egon, beste pertsonekin harremanik izan ezean, beraz oso garrantzitsua da txiki-txikitatik lagunekin harremanak izatea, horrela esperientzia sozial ezberdinak bizitzeko aukera izango dute eta harremanetarako trebetasunak eskuratuko dituzte.

 6 – 8 urte bitartean, haurren arteko harremanetan aldaketa sakona gertatzen da. 6 urterarte haurrak gurasoekin egotea nahi izaten dute, baina adin honetatik aurrera gero eta gehiago jolastu nahi izango dute taldean, 9 urte bete arte, gutxi gorabehera, taldeetan antolatzen dira. Denbora horretan, haurrek beraien izaera garatuko dute eta frustrazioei aurre egiten ikasiko dute.

 

Ume eta nerabe tarteko etapa da 9 – 11 urte bitartekoa. Lagunekin duen lotura handituz doa eta helduekikoa txikiagotuz. 9 urterekin seme-alabek egiten dituzten irteerak eta ideiak “gainbegiratu” beharko dituzte gurasoek eta kontuan izan behar dugu “gurasoen laguntza” ezinbestekoa dela. Laguntzeak orientatzea esan nahi du, erabakia euren esku dago eta.

10 eta 11 urte artean, beraientzat eskatzen dituzten espazioak errespetatu beharko ditugu, adibidez, beren logelan lagunekin egoteko…Asko hitz egingo dugu beraiekin, baina mugak jarriko dizkiegu eta horretarako ezetz esan beharko diegu askotan.

Ekarpen hau egiteko informazioa hurrengo web orritik jaso dut:

 

www.bergara.net/udala/antolaketa/ongizatea/aldizkari/alea7/lagun

Adimenaren garapena

Jaiotakoan sortzetiko erreflexu batzuk dituzte umeek eta horietaz baliaturik hasten dira ikasten.

 

Lehentasunak ere badituzte, adibidez, objektu distiratsuak, kontrasteak, mugimenduak, koloreak eta soinuak erakartzen dituzte. Handitzen doazen heinen, erakartzen dituzten estimuluak gero eta konplexuagoak bihurtzen dira.

 

Gehienetan estimulu hoiek gurasoengandik edota zaintzen dituzten pertsonarengandik jasotzen dituztenez, denbora asko pasatzen dute beraiei begira: begien distira, aurpegiaren itxura, ilearekiko kontrastea, buruaren, begien eta ahoaren mugimendua… Maite dituzten pertsonekiko kontaktua eta beraien usaina ere gustatzen zaie.

 

Modu horretan inguruko estimuluen bidez, ikasi, eta adimena, garatzen dute. Munduarekiko erlazioa zentzumenen eta mugimenduaren bidez mantentzen dute haurrek. Egiten dituzten ekintzen ondorioz ohartzen dira, nahiak garatzen dituztela eta buru eskemak koordinatzen doazela.

 

 

 

Horrelakoa litzateke adimenaren garapenaren prozesua:

 

–         Lehenengo etapa (0 -1 hilabete artean: Sortzetiko erreflexuen hariketa). Bai sortzetiko erreflexuei esker, baita kanpoko estimulazioari esker ere, ingurura egokitzen dira eta lehenego buru eskemak eraikitzen hasten dira.

 

–         Bigarren etapa (1 – 4 hilabete artean): Zentzumenei esker, inguruko gauzez ohartzen dira eta egoerak beraienganatzen dituzte. Etapa honetan burutzen eta erreikatzen dituzten ekintzak gorputzarekin erlazionatuta daude.

 

–         Hirugarren etapa (4 -8 hilabete artean): Hurbileko objektuekin eta pertsonekin elkarrekintzan daude.

 

 

Ekarpen hau burutzeko www.hikhasi.com/artikulua/534 web orrialdeko informazioa baliagarria izan zait.

 

 

GARAPEN MORALA

Moralki hazteak gehiago ulertzea, malguagoa izatea eta nork bere erabakiak hartzea esan nahi du. Horretarako aukerak eta esperientziak eskaini behar zaizkio haurrari, agindutakoa betetzetik bere erabakiak hartzera pasa dadin, eta hartutako erabaki hori guztien ongizatearen araberakoa izan dadin.

Moralaren hezkuntzan lortu nahi dena haurrak bere irizpide moralak egiteko gai izatea da, irizpide horiek barneratuta, autonomoa izan eta beste pertsonen moralaren mende ez egoteko; aldi berean irizpide horiek arauekiko koherenteak izan behar dute.

Arlo honetan hezkuntzak ezin du inposatu, moralki hazten lagundu behar dio umeari, eta honek, aldi berean, bere jokabideak epaitu eta epaitua izatea lortu behar du, beti ere guztien ongizatea errespetatuz.

Fisikoki hazten eta intelektualki garatzen laguntzen diogun bezala umeari, moralki hazten ere lagun diezaiokegu, haurra besteekin elkarlanean arituz jabetzen da gaizki edo ondo dagoenaz.

Eskola urteetan sortzen da garapen morala, zergaitia, ikaskideekin sortzen diren esperientzia ugarietan topatuko dugu, zeren antzekoekin negoziatzen ikasi behar dute, konpromisoak hartu behar dituzte… Guzti honekin batera, haurrek pentsamendu logikoa izatea lortzen dute eta beste pertsonen eskubideez gero eta gehiago ohartzen dira.

Garapen moralaren inguruko ekarpen hau hausnarketa pertsonalaren bitartez landu dut.

ZELAN BIDERATU BEHAR DU IKASTETXEAK BALOREEN EGINKIZUNA?

 Globalki bi metodo daude: metodo irakatsia eta kognitiboa. Lehenengoa nahiko metodo autoritarioa da; bakoitzak bere baloreak dauzkaz eta gure albko haurrengan inkulkatzen ditugu.  Metodo baliagarria da baina autoritarioa ere bai.

Metodo kognitiboa hobea da . Apurka- apurka haurrek balore desberdinak ezagutu behar dabez, bai positiboak eta bai negatiboak ere. Eta ondo ezagutu ostean eurak aukeratu behar dabe zein den egokienak beraientzat.

ZER DIRA BALOREAK?
Baloreak ez dira ikasgaiak matematika, historia, natur zientziak… bezala. Baloreak zehar lerroak dira eta matematika, geografia… ikasten doguzan momentuan ikasi behar dira. Irakaskuntzako jarrera bat da eta ez asignatura bat. Ez da nahikoa “denok parte hartu behar dugu”, “elkarrizketa beharrezkoa da”, “oso garrantzitsua da tolerantzia” eta horrelakoak esatea, gero irakasleok ez badugu errespeturik eta gure irakaskuntza eta jarrera inposatuak badira. Horregatik, baloreak zehar lerroko curriculumean sartu behar dira eta ondoren edozein gaitan landu.
                          

Ekarpen eta gai hau aukeratu dot zeren eta interesgarri iruditzen jata balorei buruz hitz egiteak. bakoitzak txikitatik ikasten dabezan eta pertsona izateko beharrezko direla uste dot, eta hauek gutxika-gutxika ikasi beharko dira. 

Arrazoiketa eta portaera morala.

Haurrek egiten dabezn judizio moralek garapen handia izaten dabe Garapenak nerabezaroan jarraituko du. Oraingoan borroka judizio moralen aurrerapena eta portaera morala igualak diren jakitean datza.

 Arrazoiketa moralaren aurrerapenarekin lasaituko egingo da egoera zailetan moralki jokatzeko gaitasuna, hau da, judizio moral aurreratua indar motibatzaile izango da. Arrazoiketa moral sendoei, norberaren balio eta printzipioetan oinarritutakoei nerabezaroan aurkitzen direnak esker, seguruago edukiko dira jokabide moralak burutu behar dituenarentzat bereziki arazoak dauden egoeretan.

 Ez da harremanik aurkitu arrazoiketa moralaren mailaren eta sakrifizio gutxiko jokabide prosozialak egiteko errazak diren artean. Harreman horiek agertzea harrigarria izan daiteke eguneroko egoeretan moralki jokatzeko garaian martxan jartzen diren egoeraren eta pertsonaren inguruko faktoreak kontuan hartzen baditugu.

Gai hau aukeratu dot ikasgaiarakin bat datorrelako eta morala pertsona baten eta bereziki haurretan oso importantea da,.

                                     

ZIGORRA

• Ekarpen hau egiteko ditugun apunteetan (garapen morala) eta nire hausnarketan oinarrituko nahiz.

Garrantzitsua iruditzen zait zigorrari buruz hitz egitea. Orain arte konturatu ez banaiz ere, zigorrak eragina izan dezake haurraren garapn moralean, egia esan gehienetan eragina izango du. Helduok haurraren jokabide morala hobetzeko tresnalez erabiltzen dugu, baina ez dugu inoiz ahaztu behar haurraren onurarako erabili behar dela; eta inoiz ez gure onurarako.

Zigorra noizbehinka eta adinaren eta egindako ekintzaren arabera egokituta erabili behar da. Gutxitan erabiltzen bada eragin gogorragoa du, umeak nabarmenago sentituko du ohiko afektu gabezia, eta berehala lehenagoko egoerara itzuli nahiko du. Horregatik epe-luzera ez du jokabide aldaketarik sortzen.

Gainera zigorretan oso sozialak ez diren portaerak ezartzeak edota seme-alabak askotan zigortzeak haurren erasokortasuna bultzatzen dute. Zigorrak beti egindakoaren larritasunaren araberakoa, eta ekintzarekun lotura zuzena duena izan behar du.

Hala ere benetan garrantzitsua dena, haurrak zigorra ulertu eta bere ekintza negatiboen ondorio negatiboei buruzko hausnarketa egitea da.

Hezitzaileak haurrarenga hausnarketa bultzatzeko lehendik bien artean harreman egoki bat agon behar da, hau da, konfidantza, libreki adierazteko aukera, lotura afektiboa… aurretik garatuak izan behar dira. Honetaz gain ere, haurraren garapen ekilibratua eman dadin, ikastetxe eta familiaren artean lotura bat egongo da. Bien arteko koherentzia. Eta bietan nagusien jarrerak,  eta batez ere haurrarentzat atxikimendu irudia osatzen dutenen artean, umearentzat eredu izan beharko dute.

Azkenik esan beharra dago, xantaia emozionala edo erabateko autoritatea guztiz baztertu behar direla, baita haurra jotzea ere. Ez da egokia izango haurra hurrengo egunean bere jostailu kuttunena kenduz edo telebista ikusi gabe zigortzea, hau umeari oso hurrun geratzen bait zaio. Hitzez zigortzeak edo bete baino lehen zigorrak kentzeak kontrako eragina izan dezake.

 

JOLAS SINBOLIKOA BALORE EGOKIETAN OINARRITUZ

 

 

Jolas sinbolikoa agertzen hasten da 2urte inguruan.Garai honetan hasten baitira hizkuntza eta irudikapena garatzen.Jolas honekin haurrek askoz ere gehiago hitz egiten dute euren egoera afektiboez beste edonoiz baino.Jolas librea garrantzitsua da beraien ezagutzen duten errealitatea islatzen dutelako eta hor beraiek dauzkaten baloreak agertzen dira.Haurrak beste pertsona batzuk izatera jolasten dute.Jolas hau oso interesgarria da zeren nagusiek egiten dutena ulertzen laguntzen dietelako.

 

–Haurrak sarritan disfrazatzen dira eta mozorroak nagusien itxura hartzeko jartzen dituzte.

–Askoz hobeto pasatzen dute etxean edo eskolan eginiko disfrazekin erositakoekin baino.

–Ez dio axola bakoitzari zer papel tokatzen zaion.Askotan komeni da neska eta mutilek alderantzizkoa egin dezaten.

 

  Hezitzaileak, eskolan, jolas sinboliko edo beste jolas librean dabiltzanetan haurrak, zertara, nola dabiltzan jolasten behatzea beharrezkoa da.Nahiz eta jolas librea izan hezitzaileak muturra sartu dezake materiala,toki egokia …jartzen.

 Adibidez mediku eta erizainetara sarritan jolasten dute eta lehenbailen ikasi behar dute laguntza bilatzen ezbehar bat gertatzen denerako.Material eta egoera bat jarriz ,balore egokiak irakatsiz, lortzen baldin badugu haurrek ulertzea zer egiten duten bestearena egiten ari direnean zertan ari diren askoz hobeto pasatuko dute jolas hauekin eta balore egokiak ikasiko dituzte ondo pasatuz.

  ttp://idoido4.blogspot.com/2007/04/jolas-sinbolikoa.html aurkitutako blog baten ekarpena

 

Adiskidetasuna etxean eta eskolan

 

  Adiskidetasuna ikasi beharreko balore bat da eta berari buruzko hausnarketa bat egingo dut.Adiskidetasuna,gizakiak duten harremanik eta ederrena da.Bizitzako edozein etapatan sor daitekeena.

  Bi pertsonak elkarri dioten begikotasun edo atxikimendua, odolean edo sexuan oinarritzen ez dena.

  Guraso eta haurraren artean sortzen da lehenengo aldiz adiskidetasun-lotura,hau da, benetako atxikimendu harreman bihurtzen da horregaitik esan daiteke haurra jaiotzen denetik gizarteratzen dela.Haur bakoitzaren baloreen oinarria etxean ikasten da eta eskolak lagundu egiten dio heziketa hortan.

  Eskolara hastean adiskideak egiteko eremua zabaltzen da,adiskidetasuna eskolan lantzea oso garrantzitsua da.Jolasean,jolas kooperatiboetan,jolas sinbolikoarekin,konflikto jolasaren bitartez adiskideen arteko arazoak konpontzeko…

  Ikastola elkarteak baditu salgai haurrek baloreak ondo barneratzeko hainbat material didaktiko eta urtetik urtera eskaitza berritzen doa.Eskaintza honek ondo aprobetzatu beharra daudela uste dut ,ondo pasatzeaz aparte,indarkeria,sexismoa…bezalako baloreak aldera batera utzi eta beste hainbat gauza ikasiko dituztelako,gorputz alatak,kultura ezberdinak (berdintasuna)…

 ikastolen elkarteko web gunean IKUSI DEZAKEZUE KATALOGOA

MORALA ETA EMOZIOAK

• Oso interesgarria iruditu zait orain komentatzera noan artikulua. Bertan morala eta emozioen arteko harremana agertzen da, eta haurraren garapen moralean eragin dezaketen zenbait jarrera aztertzen dira.
• Artikuluaren jatorria: http://www.hikhasi.com/artikulua/1254

Morala eta emozioen artean ikaragarrizko lotura dago. Emozio moralak arauak betetzean edo ez betetzean sortzen dira (urguilua, kulpa, lotsa…), norbaitek ikusten gaituela sentitzen dugunean.

Gozamenarekin lotutako emozioek, arauren bat betetzen dugunean, arauak errespetatzen jarraitzera motibatzen gaitu. Arauen kontra egiten dugunean ordea, kulpa eta sufritzen ari den pertsonarenganako enpatia sortzen dira, honek oso deserosoak izateaz gain peper prebentibo bat betzen dute, halakorik berriz ez sentitzeko ez baitugu arau moralik hautsiko. Beraz, jokabide moralak, ezagutzak baino gehiago emozioek erregulatzen dituzte.

Agresibitatea prebenitzeok ezinbestekoa da kulpa eta enpatia bezalako emozioak lantzea, zeren erasotzaileak biktimaren sufrimendua sentitzen ez badu ez du kulparik sentituko, ondorioz ez du berriz ere ekintza ez errepikatzeko arrazoirik ikusten.

Haur bat erasokorra egiten dutek kausak asko daira, biana oso garrantzistua da hauek ezagutzea lehen bait lehen eskuartzeko. Hiperaktiboek, behar adina arreta eta maitasun jasotzen ez duten haur triste eta mingotsuek, guraso oso autoritarioak dituztenek edota gehiegi uzten dituztenak haur erasokorrak izateko arrisku nabaria dute. Bestalde haurra zoriontsua bada eta emozionalki seguru sentitzen bada oso zaila edo ia ezinezkoa da agresiboa izatea.

Eskolan eraso jokabideak ikusita onena gurasoekin hitz egin eta elkarrekin esku hartzea da. Mutilen kasuan argiago ikusten da agresibitatea, normalean fisikoa delako. Neskek ordea agresibitate psikologikoa erabiltzen dute gehiago, eta ez gaude ohituta hau konpontzera, baina talde osoaren bazterketa pairatzen dutenek (hau lortzeko gai baitira) oso gaizki pasatzen dute, etorkizunean oinazeak izateko arriskuaz. Enpatia faltaren aurrean, besteak sufritzen ikusteko gozamena sortzen de, inolaz ere ez delarik kulpa sentimendua garatzen.

Biktimei askotan trebetasun sozialen falta sortrzen zaie, erasoen ondorioz nahiko dependiente bihurtzen direlarik. Haur hauek defendatu eta beraien autoestimua suspertzen lan egin behar dugu. Gainontzeko taldeari ere erakutsi behar zaio zintzoa izatearen garrantzia eta honek dituen ondorio positiboak, Horrela, erasotzaileak askotan ez du erasoko, taldearen onespena behar baitu horretarako, eta bakarrik galduta dagoela sentitzen baitu. Hala ere, garrantzitsua da enpatia eta erruduntasun sentimenduak landu eta bazterkeria, beldurra, lidergoa… denek rol ezberdinak bizi eta baloratzea.

Autoestimua sustatzeko baldintzak…

Internetetik hartu dudan albiste bati buruz hitz egingo dut. Albistea, revista.consumer.es. etik hartu dut eta nire hausnarketa bat ere egin dut.

Badakigunez, haurrei baloreak transmititzean euren nortasuna eratzen gaudela eta jokabide guztiak kontutan hartu behar ditugu.Haurrei baloreak transmititzen lehena, gurasoak izango dira eta ondoren, hurbileko familia baita guk ere, hezitzaileok haur bakoitzak dituen baloreak adierazten saiatu behar garelako, horiek indartuz, beti ere, haur bakoitzaren erritmoa errespetatuz. Bestalde, autoestimua oso garrantsitzua da, zeren eta horren arabera ikusiko dugu haurren animoa. Horregatik laburbildu ditut autoestimua sustatzeko hainbat baldintza.

1. Haurrak pentsatzen eta sentitzen duena erabat onartzen zaiola ikusten badu, bere izaerari ematen zaion balioa hautemango du. Haur bakoitza den modukoa errespetatu behar da, nahiz eta gurasoei bere ezaugarriak gustatu ez. Haurra den bezalakoa izaten uztean, segurtasuna eta autoestimua finkatuko ditu.

2. Hark zehazki eta finko mugaturiko inguruan badihardu, axola digula hautemango du. Oso garrantzia handia dute mugek. Haurrak eta gurasoak erabakitako mugan egotean, segurtasuna sentitzen baitu, eta orduan da libre nortasuna adierazteko.

3.Bere duintasuna errespetaturik hautematen badu, bere konfiantza finkatu egingo da. Badakigu oso zaila dela errespetu balorea haurrei transmititzea, baina etorkizunean, gizartean beharrezkoa duen balorea da.

4.Gurasoen autoestimuaren maila garaia baldin bada, oso litekeena da seme-alabekin beste horrenbeste gertatzea, baina beti-beti ez da gauza bera jazotzen.Gurasoek beren burua zenbat eta gehiago baloratu haurrei beren burua maitatzeko garrantzia hainbat eta errazkiago transmiti diezaiekete.

 

Bullying-a

• Artikuluaren jatorria: http://www.hikhasi.com/artikulua/949
• Eskolan gero eta gehiago ematen ari den akosoa, bullying izenez ezaguna, tamalez landu beharko dugun gaia da. Eta garapen moralarekin zerikusi zuzena duelako aukeratu du.

Bullying-a erasoa da, denboran zehar mantentzen dena eta nahita eta askotan aurretik planifikatuta egiten dena. Ikasketa zentroetan gero eta gehiago gertatzen ari da eta normalan haur bakarrari talde handi batek egiten diona. Erasoa fisikoa baino gehiagotan psikologikoa izan ohi da.

Argi azaldu behar da gizarte osoarez arazoa eta ondorioa dela, eta ez hau pairetzen eta eragiten duten pertsonena soilik. Zeren moralki egoera injustuak ikusi eta beste alde batera begiratzen dutenek kaltea baimentzen dute, baita hau ezkutatu ere. Ezinbestekoa da denon partehartzea, bestela okerrera besterik az batu egiten egoerak. Gaur egungo gizartea oso agresiboa da, eta azalean ikus daitazke ondorioak.

Beste askotan bezala, ezinbestekoa da guraso eta hezitzaillen arteko harremena eta elkarrekintza, baita haurrekin gaia lantzea ere. Gainera arazo honek duen irtenbiderik onena prebentzioa da, horretarako egunero aipatzen ditugun baliak praktikan jarriz (errespetua, berdintasuna, tolerantzia…). Hau gerta ez dadin atxikimendu segurua izatea beharrzkoa du haurrak, bestela agresiboa izateko aukerak areagotzen ditu. Baina zerbait ikusi edo detektatzerakoan garrantzistua da epairik ez egitea, eta are gutxiago biktima eta erasotzaileen aurrean, honek gauzak txartu baititzake.

Bestalde, hezitzaileen formazioa eta gaia zeharka lantzea haintzakotzat jotzen dira. Zentroak seguruagoak izateko osasuntsuak izatea ezinbestekoa da, hau da, afektibitatea, alderdi emozionala… garatu behar dira txikitatik. Etorkizubean haurrek euren kabuz arauak ulertu eta printzipio arraziodunak sor ditzaten.

Beste puntu garrantzitsu bat gurasoen eskolari uzten dioten gehiegizko ardura da, eskola eta familia baturik egon behar dira, haurraren inguru hurbilekoa eta egunerokoa baitira; baina horretarako denek errespetatu eta interpretatu behar dituzte rol egokiak, umearen aurrean antzeztu gabe. Biek transmititzen diote oro haurrari, eta hau positiboa izan dadin saiatu behar dugu, etorkizunean gaurkoa ez bestelako gizartea lortzeko.

Beraz egunerokotasuen landu eta sustatu behar dira benetan garrantzitsuak iruditzen zaizkigun baloreak, eta haurrek apurka-apurka ikasi, barneratu eta balioztatuko dituztelarik. Bizi duten egoera eta inguruaren arabera ongia eta gaizkia egin eta biktimen lekuan jartzeko abilezia ere garatuko dute, enpatia honek eragina izangu du bakoitzaren bizipenetan ikusi eta ikasitakoarekin, eta haurrak gordetako informazio hori erabili eta baliagarria izateko beharrezkoa da ona eta osasuntsua izan dadila.

Elkarbizitza

Ekarpen hau egiteko http://thales.cica.es/rd/Recursos/rd98/Historia/03/la_convivencia.html, web orrialdean sartu naiz, eta oso garrantzitsua iruditu zait eskuartean dogun gaia, hau da garapen morala hobeto ulertzeko.

Garapen moralaren barnean, balore asko daude eta nik azalduko dudana elkarbizitza da.Orrialdeak esaten duen bezala, elkarbizitza era egokian eman daiten gure eskubideak ezagutu eta baloratu egin behar ditugu, baita besteen eskubideak ere, eta gure beharrak bete behar ditugu. Betebehar eta eskubideak kostituzioan baturik daude eta batzuk azaltzera noa.

ESKUBIDEAK:

Ikasteko eskubidea, diskriminaziorik ez(erligio, sexu edo arrazagaitik),lan baterako eskubidea, berba egiteko eskubidea,

BETEBEHARRAK:

Legeak betearazi, zerga ordainketa, eta lan egin beharra.

Elkarbizitza era egokian hasteko, pausu batzuk jarraitu behar ditugu:

Lagun taldean parte hartu besteen eritsiak kontutan hartuz; ulerkorra izatea besteen arazoekin; betebeharrak era egokian egin;besteen eskubideak errespetatu;Guztiok bakean bizitzeko eskubidea dugu, begiratu gabe sexua, kolorea…

Balore hau txikitatik landu behar dana da, pertsonei besteenganako errespetua erakutsi behar zaie, eta era egokian eman ezkero, elkarbizitza ere era egokian emango da.

ERRESILIENTZIA

• Artikuluaren jatorria: http://revista.consumer.es/web/eu/20070101/interiormente/71099.php
• Honako artikulu ahu aukeratu dut uste dudalako garapen moralarekin zerikusia duela. Zeren bizitzako lehen urteak gainontzekoen euskarri dira, eta badira haur batzuk miserian edota muturreko egoeretan bizi arren ikaragarrizko kemenaz aurrera ateratzen direnak; ederki susperturik gainera.

Erresilientzia birtute bat dela esan daiteke, zoritxar edo ezbeharrean jaio edo bizi arren, psikologikoki osasuntsu garatu eta zailtasunak gainditzeaz gain, horietatik indarberriturik irtetearena hain zuzen ere.

Suntsipen edo presiopean norberaren burua babesteko ahalmena erakutsiz agertzen da erresilientzia. Ezbehar edo zailtasunen aurrean jarrera positiboa izanez.

Eguneroko bizitzan era askotako gertakari latzak jasotzen dira, eta egoera hauen aurrean pertsonek erreakzio ezberdinak ditugu; erresilientzia graduaren arabera.

Trebezia hau indartzeko zenbait ezaugarri honako huaek dira:

–Introspekzioa: Nork bere buruarekin gogoeta egin ostean galderei erantzun zintzoak ematea.

–Independentzia: distantzia fisiko zein emozionala ezartzen laguntzen du, beti ere guztiz isolatu gabe.

–Ekimena: Arazoei aurre egiteaz gain hauengan kontrola ezartzea.

–Umorea: gauza txarren alderdi positiboa ikustea.

–Sormena: kaos eta desordenetik, ordena eta edertasuna sortzea.

–Moraltasuna: norberarekiko bizitzaren asepen eta oroitzapen aberatsak izatea.

–Harremanetan trebezia: norbera gainerakoei eskaitzea eta besteak onartzea. Maitasun eta esker onez.

Gainera, erresilientzia sustazen duten faktoreak hauek izan daitezke:

–Gurasoenganako lotura, atxikimendu honek gurasoetako batekin gutxienez harreman emozional iraunkorra izatea eskatzen du. Bestela beste pertsona  adierazgarri bat ere izan daiteke. Honek haurra inguratzen duen egoera txarretatik babesten du eta efektu kaltegarriak arindu.

–Lokarri afektiboen garapena. Norberaren familian ezbeharra bizi denean, beste pertsona adierazgarri batzuk erresilientzia jokabideak erraztu eta lagundu ditzakete.

–Hezkuntza-giro egiatia, jokabide muga egokiak ezartzen direna.

–Autoestimua, norberarenganako irudi positiboa izatea, auto-konfiantza…

-Aukera estresa sortzen duten gauza, jarrera edo egoerei era aktiboan erantzuteko. Honetarako adierazle subjektibo eta positiboak erabiliz eta krisiak arazoei konponbidea ezartzeko aukeratzet erabiliz.

Nire ustez kontuan artu beharreko gauzak dira orain arte aipatu ditudanak, jakin behar dugulako askotan huarrek jarrera ezberdinak pairatzen ari diren zerbaiten ondorio direla. Hau da, beraiek gertatzen ari zaiena adierazteko dituzten moduak dira, eta era askotarikoak izan daitezke. Horregatik garrantzitsua deritzot arazoak onartu eta hauei aurre egiten jakieari, baita hauen benetako arrazioa zein den jakiteari ere.

Azkenik esan nahiko nuke, inoiz ez dela berandu norberaren jarrera aldatu eta erresilientzia sustatzeko. Hori bai, norberak nahi eta ahal duela pentsatu behar du, duen adina aitzakitzat jarri gabe.

Bizitzari aurre egin eta amildegitik adorez irteteko inoiz ez da beranduegi, jokaeraz aldatu daiteke beti ere zintzoak izanik. Zintzoak pentsamendua aldatzen, ikuspuntu desberdinak ulertzen, norbere buruaz gogoeta egiten, positiboa izaten, asertibitatea lantzen… Inor engainatu gabe, norbait engainatzekotan geure burua engainatzen arituko ginatekeelako.

BALOREEN TRASMISIOA

  Gure gaiarekin bat datorrela ikusiz, educaweb.com-en aurkitutako artikuluaren ekarpena egingo dut,baloreak trasmititzearen  garrantziaz hitz egiten du.

  Ez dago dudarik baloreak bizitza osoan zehar ikasten ditugula, arlo sozial eta kulturalean aldaketak egoten direlako.

  Jaiotzen garenetik familia baten bizitzen gara eta oso txikitatik adiskide batzuk egiten ditugu (jolasean adibidez),hazten goazela, mundua ikusteko modua eta baloreak sartzen zaizkigu.

Baloreak ikasten dira:  -Etxean.lagunak,hezitzaileak….

                                    -Bizitako  esperientzietatik

                                    -Norberaren pentsamenduekin

   Baloreak trasmititzeko ( maitasuna,errespetua,elkarlana,adiskidetasuna…) ezinbestekoa da familiaren lana, beraiek izan behar baitira eredu.Nahiz eta orain hezkuntza morala familiarekin batera eskolaren esku ere dagoen eta askotan eskolak familia ordezkatzen duen.Baita esan beharra dago haurraren hazkuntza moralean haurraren inguruan dauden heldu guztien zeregina dela.

   Gaur egun,eskoletan badaude material didaktiko asko baloreak trasmititzeko laguntzen dutenak.Baina dena den ezinbestekoa da hezitzaileak beharrezko informazioa edukitzea eta eredu izatea.Eskolan haurraren garapen morala bultzatzen duten esperientzia ugari egon ohi da.

 

EZ GALDETU INORI ZURE BIZITZAZ ZER EGIN BEHAR DUZUN;GALDETU ZEURE BURUARI.(Fernando Savater)

Besteekiko errespetua

Honako honetan garapen moralari buruz hitz egingo dot, beste pertsonekiko errespetuaz hain zuzen ere, eta ekarpena egiteko http://www.educacioninicial.com/ei/contenidos/00/2550/2558.asp orrialdean sartu naiz informazioa biltzeko.

Lehenik esaldi bat azpimarratu nahi dot,” ez egin besteei zuratzat nahi ez dozuna”, eta esaldi honek argi erakusten du zein dan balore honen garrantzia.

Pertsonak elkarrekin bizi dira, elkarrekin berba egiten dute… Egunero besteekin harremana dugu eta behar dugu ere. Baina gure inguruan dauden pertsonak ez dira gu bezalakoak, batzuk ideia batzuk dituzte, beste kultura bat, agian kolore desberdina ere izan dezakete, eta balore honek bultzatu nahi duena hau da, elkarrekiko errespetua.

Haurrak besteenganako errespetua erakusten du, berarekin ere errespetuz jokatzen denean. Errespetu faltak, ez zoriontzea behar duenean, edo eta berenganako kritika desegokiak beste pertsonenganako errespetu falta sortzen du.Haurrari txikitatik errespetuz tratatzen erakutsi behar zaio. Familian errespetua egon behar da, era honetan helduei ere errespetua edukiko die, eta munduko kultura desberdinak ere jakinarazi behar diegu, era honetan beste koloretako pertsonak ere errespetuz tratatuko ditu. Naturak eta animaliak ere garrantzi haundia dute balore honetan.

Berdintasuna landu

Ekarpen hau egiteko informazio pilo bat aurkitu dut, artikulu batetik aterata dago eta aurkitu dudan informazioa honako orri honetan bilatu dut: http://www.educastur.es/index.php?option=com_content&task=view&id=840&Itemid=202

Web orri honetan azaltzen du nola hezi umeak berdintasunean. Gai hau aukeratu dut ekarpena egiteko zeren uste dut berdintasuna lortzeko pausu bat dela hau, umeei txikitatik balore hau lantzea, hau da, gaur egun badaude batzuk beraien arraza bakarrik onartzen dutena eta gainontzeko guztiak ezin ditu ikusi ere ez, horregaitik, berdintasuna oso garrantzitsua da eta ez dago zertan desberdintasun batean bizi beharrik.

Umeak jaiotzen diten unetik, neska zein mutila izan, honegaitik bakarrik berezten duguz lehendabizi, sexuagaitik. Horregaitik, umea jaiotzen den momentuan, atxikimendu irudiek landu behar dute hau umeekin, rol ezbardinak dagozala mundu honetan eta estereotipo ezbardin bi, emakumezkoa eta gizonezkoa. Beraz familiaren inguruan landu behar da, adibidez, bikote batek seme bat izan du eta urte batzuk geroago neska bat izan dute, momento honetan ere berdintasuna lantzeko aukera bat dute. Neskek ez dute zertan beti muñekaka jolastu behar… zergatik ezin dute futbolean jolastu? Mutil batzuk, umeen kasuan, ez dute ongi ikusten eta ez die neskeei futbolean jolasten uzten eta neskak konformatu egin behar dira. Mutilak aldiz zergatik ez dute muñekekin jolasten? Nik adibidez, parkean ikusi dut mutil batzuk muñeka batekin jolasten beste ume batekin zegoen bitartean, neska batekin. Txarto al dago mutilek neskekin jolaste? zergatik? Egia esateko, ez dut ondo ulertzen zergatik gertatzen den hau.

Gainera, gurasoek ere, erru pixka bat badute gai honetan, zeren txikitatik neskei beti muñekak arropa arrosekin oparitzen diete eta mutilei aldiz, kotxek, baloiak, patinetea… Zergatik ez oparitu neska bati kotxeak?

 

 

Beste gauza garrantzitsu bat egin behar dena, diferentzia pertsonalez baloratu eta ez sexuagatik baloratu, eta askotan azken hau gertatzen da. Gainera telebistan ikusten dugu, jostailuak aurkezterako orduan, ia beti agertzen dela bardina, mutil bat kotxe bategaz jolasten eta neska bat “barbie” aurkezten.

Beraz, nik uste dut berdintasuna lantzeko familian hasi behar dela eta umeei aukera denak aurkeztu, bakoitzak nahi duen jostailuarekin jolastu ahal duela inork txarto begiratu barik eta umeak txarto sentitu barik.

Baloreak beharrezkoak bizitzan

Aukeratu dudan artikulua www.hikhasi.com- etik hartutakoa da eta honi buruz laburpentxo bat egin dut guk, hezitzaileok baitgara haurrei baloreak lantzea eta garatzea bultzatu behar diogunak.

 

Balore bat definitzea ez da erraza eta gizakion bizitzarako beharrezkoak ditugu eta hauek  ondo irakastea, funtsean, nire ustez, familiari dagokio baina ezin dugu haurra eskolan hastean da balore horien adierazten direnean. Beraz, familia eta eskola arteko eragina zuzena izan behar da. 

 

 

 

 Balorea nola jokatu, portatu, esan eta izan jakiteko kriterio bat da. Bizitzeko behar ditugun erreferentziak dira baloreak eta haur, gazte, nagusi zein agurek dituzte.

Artiuluan, aipatzen den bezala, baloreak ez dira finkoak, gizartearen aldaketen arabera, balore hauek lortzeko modua desberdina da. Gaur egungo gizartean ez baitago errespeturik,ez lotsarik, ezin litekeelako elkarrizketarik eduki eta horregatik baloreak ez dira berdinak. Gainera, testuan zera baieztatzen du: hezkuntza informala dela eragin handiena duena baloreen aldaketan. Orain, familiak gero eta garrantzia gehiago dute baloreen aldaketetan, hezkuntzarekin batera.Esate baterako, hezkuntza informalean, telebista eta bideo jokoak eta hezkuntza ez formalak ere, familia adibidez.

Naturarekiko errespetua

Hurrengo ekarpena egiteko http://www.bebesymas.com/2006/06/27-fomentar-en-el-nino-el-respeto-por-plantas-y-animales , orrialdean begiratu dut.

Hemen haurrek naturarekiko errespetuaz hitz egiten dau, umeak txikitatik naturarekin eta animaliekin kontaktua dute.Helduek errespetu hau sustatu behar dogu. Egunero kutsaduraz, munduaren beroketaz, eta espezien desagertzeaz entzuten dogu, eta gure lana haurrei errespetua erakustea da.

Haurrek ikasi egingo dute, eta eurak ere naturaren opariaz gozatuko dute. Helduak lotura begiekin bakarrik egiten dau, haurrak ordea zentzumenekin, hau da, ikusmena, usaimena, entzumena, ukimena, eta dastamenarekin. Haurrak ukimena erabili behar dau, hau da, esploratu egin behar du, eta intsektu bat badu esku artean utzi egin behar diogu, era horretan kolorea, kili-kilia, forma…ezagutuko ditu.

Txikitatik erakutsi beharrekoa balorea da, gaur egun birziklapenak garrantzi haundia du gure gizartean, eta guztiok errespetuz jokatu ezkero, naturak eskertuko digu, baita guk ere erakusten dizkigun gauza harrigarriak.

Adiskidetasunaren garrantzia

Ekarpen hau egiteko informazioa ondorengo orri honetatik hartu dut: http://es.wikipedia.org/wiki/Amistad

Orri honetan lehenen adiskidetasunaren definizio bat ematen du eta gero azalpen txiki bat ematen du. Ekarpen honetan ere, nire hausnarketa txiki bat egingo dut. Gai hau aukeratu dut zeren umeak txikitatik erlazionatzen dira gainerako umeekin eta beti dagoz kontaktuan. Beti bilatzen dute lagun bat, beragaz jolasteko, beste batzuetan borrokan egiteko… gauza da beti dagozala lagunez inguratuta.

Adiskidetasuna, pertsona biren arteko erlazioa da non afektiboz ematen da edon afektibitatea lantzen da. Bizitzako ia pertsona guztiek dute lagunak, eta guztiok baloratzen ditugu lagunak eukitea, beraz adiskidetasuna ere beste balore oso garrantzitsu bat da bizitzan. Umeak gainera beti dute hainbat lagun, eskolan dagoz eta lagunak dituzte, parkera doaz eta lagunak dituzte, beraien auzoan irtetzen dira eta lagunak dituze…

Umeak gehienetan, haserretu egiten dira lagunekin baina ezin dute egon lagun barik eta beti bilatuko dute arazo hori konpontzeko bidea. Guztia kompartizeko ohitura dute, jolasean, batez ere neskak, euren artean jolasten dute, muñekakaz edo beste edozein jolasetara eta mutilak aldiz beti “gerrako jokoetara” eta nor den irabazlea eta nor galtzailea erabakitzen dute. Adiskidetasun barik ez goaz inora, umeei balore hau lantzea ez da zaila izango zeren txikitan komunikatzeko errastazuna dute, gehienak.

 

 

 

Azkenik, esan beharra dago, balore guztiak direla garrantzitsuak bizitza honetan eta umeei guztiak erakutsi behar zaizkiela, batez ere maitasuna eta adiskidetasuna, ez doa bat bestea baino lehenago, guztiak landu behar dira une berean, gu eredu izanez eta eredu egoki bat emanez.

Haurrengan maitasuna

Ondorengo ekarpena egiteko ez dut inongo web orrian aurkitu informaziorik, nire hausnarketa bat izango da haurrenganako maitasunari buruz. Gai hau aukeratu dut ekarpen hau egiteko zeren oso balore garrantzitsu bat iruditzen zait trasmititu beharrekoa.

Pilo bat balore daude trasmititu behar direnak bizitza honetan, batez ere guk, hezitzaileak izango garenak, haurrekin lan egingo dugu eta hainbat balore landu beharko ditugu. Esaterako, errespetua, laguntasuna, maitasuna…eta beste zenbait balore.

Baina niri maitasuna ematea oso garrantzitsua iruditzen zait, zeren gu ume horreen eredu gara eta beraiek imitatzeko ohitura dute, beraz, gure ohiturak hartzen dabez. Gainera umeek maitasun asko behar dute, hau da, beraie, nagusi bat alboan egotea asko gustatzen zaie, beti aurkitzen dute “protektore” bat izango balitz bezala eta esan behar da, esaterako ama, atxikimendu irudia izan dela, edo aita edo familiako beste norbait eta bere bizitzako lehen egun edo urteetan pertsona horrek eman diola segurtasuna eta konfiantza.

Beraz gur ere bardin egin behar dugu, umeen aurrean ezin gara aurpegi txarrez egon, beti irribarre batekin egon behar gara, baina segun zein kasu, umeei ezin zaie guztia konsentidu. Haurrenganako maitasuna oso garrantzitsutzat hartzen dute eurek, eta guk ere bai, guztioi gustatzen zaigu besteen maitasuna hartzea, baina horretarako guk ere eman egin behar dugu.

 

 

 

 

Azkenik esan behar dut, maitasuna ematen saiatu behar garela eta umeei hori trasmititu behar diegula, oso garrantzitsua baita haurrentzako balore hau. Beste balore guztiak ere garrantzitsuak dira baina maitasuna begi bistaz ere trasmititu ahal da.

EREDU EMANEZ HEZTEA

Baloreekas heztea- ren gaia aukeratu dut oso garrantsitzua direlako baloreak eta balorrei buruz informazioa topatzen ari naizenez artikulu honekin topatu nahiz.

Iturria: http://revista.consumer.es/web/eu/20000901/interiormente

 

Gurasoek seme alabengandik edota hezitzaileak ikasleengandik aldentzea zerikusi handia dute azken aldian izan den balore aldaketarekin. Erlazio hauen porrota baldin badago neska mutilak motibazioa galtzea eragiten dute beste gauzen artean.

Gizartean dauden baloreak gizarte bizitza bultzatu eta gure bizitzari zentzua ematen diote. Pertsona bakoitzaren baloreen ondorioz, onartuak edo ez onartuak izatera eramaten ditu pertsonak. Desberdintasunen aurrean pertsonak ere berdinak gara. Pertsona guztiak baloreak ditugu onak zein txarraketa  alore positiboetako bat, irekitzea da. Nahiz eta guraso eta hezitzaile askok uste duten irekitzea ez dela ona.

Laburbilduz, zaila da baloreetan heztea, baina heztea eredua emanez komunikatzea da. Hau da, jokaerak eta portaerak transmititzea.

ADISKIDETASUNA

Baloreak oso garrantsitzuak direla badakigu baina balore guztietatik adiskidetasuna aukeratuko nuke eta garrantsitzuenetarikoa iruditzen zaidanez honeri buruzko hausnarketa pertsonala egingo dut.

Hainbat balore ezagutzen ditugu: errespetua, ingurunea, maitasuna, elkarlana,…….

Baina dudarik gabe adiskidetasuna harremanatzearekin batera azpimarratuko nituzke.

Zer egingo genuke munduan bakardadean ? ez ginateke urte asko biziko tristuras hilko ginateke. Beraz, adiskidetasuna oso inportantea da, zeren arazoak ditugunean, lagunak dira laguntza ematen dizkigutenak edota ezagunak. Baina ez baldin badaukagu inorekin harremanik ez zaigu ezertarako balio.

Adiskidetasuna beste gainerako baloreen oinarria dela pentsatzen dut; zeren maitasuna izateko lehenengo lotura bat egongo da konfiantza maila bat. Errespetuarekin gauza bera gertatzen da, nahiz eta beti ez den horrela.

Laburtuz, adiskidetasuna garrantsitzua da gizakiok pozik bizi ahal izateko. Beraz, pertsona guztiak ikasi behar dugu maite ditugun pertsona horiek saintzera.